Ca dao, có thể nói là một viên ngọc không tì vết, không chỉ kết tinh từ những trăm đắng ngàn cay của một dân tộc anh hùng, đồng thời cũng là tấm gương phản chiếu chính xác nhất vẻ đẹp tâm hồn trong ngần của những người nông dân có tâm hồn nghệ sĩ. Trong đó, bài ca dao “hôm qua tát nước đầu đình” xứng đáng là viên ngọc đẹp nhất.
Đang xem: Bài thơ tát nước đầu đình
Mở đầu bài thơ là khung cảnh nên thơ của nông thôn Việt Nam:
“Hôm qua tát nước đầu đình,Bỏ quên chiếc áo trên cành hoa senEm được thì cho anh xin.Hay là em để làm tin trong nhà?”
Hình ảnh của mái đình, gốc đa, giếng nước là những hình ảnh tiêu biểu của làng quê Việt Nam. Gợi nhắc về một vùng đất yên bình, trầm mặc, thanh nhàn. Ở trong khung cảnh đó, tình yêu đôi lứa như một nốt nhạc điểm xuyết vào bức tranh của thiên nhiên. Bài ca dao “Tát nước đầu đình” là một bài ca dao viết về đề tài giao duyên của đôi trai gái yêu nhau. Trong đoạn thơ này, chàng trai đã rất chân thành bày tỏ mong muốn làm quen, kết duyên vợ chồng với cô gái, trong các bài ca dao thuộc đề tài này thì bối cảnh của câu chuyện thường là do các nhân vật hư cấu như là cái cớ để bày tỏ, dãi bày tâm sự, đôi khi là tỏ tình, cầu duyên. Chàng trai trong bài ca dao này thì viện vào một lí do rất hài hước, đó chính là để quên áo, nhưng là để quên áo trên cành hoa sen.
Chàng trai yêu thầm cô gái nhưng lại không dám nói, đành mượn cách nói vòng vo, cách nói gián tiếp. Tình yêu ngày xưa không có nhiều cơ hội để bày tỏ, nên chỉ có thể được biểu đạt gián tiếp như vậy. Nó thể hiện sự e ấp của đôi lứa khi yêu. Nguyễn Du cũng từng có những câu thơ:
Tình trong như đã mặt ngoài còn e
Mất áo là cái cớ để tỏ tình: “Nhặt được thì cho anh xin. Hay là em giữ làm tin trong nhà”. Chàng trai đã khẳng định là cô gái đã nhặt được cái áo, anh ta cũng bày tỏ ý định muốn xin lại, nhưng đấy cũng không phải lời nói thật lòng, chỉ là cái cớ để anh ta hỏi dò về tâm ý của cô gái đối với tấm chân tình của mình “Hay là em giữ làm tin trong nhà”. Hình ảnh “ cành hoa sen” thể hiện rất rõ chàng trai chỉ đang lấy cớ để tiếp cận với cô gái, vì hoa sen không có cành. Vừa muốn người ta biết, lại vừa muốn giấu đi. Đó là những cảm xúc rất thật khi yêu của đôi lứa.
Những câu thơ tiếp theo, ý muốn của chàng trai càng được thể hiện rõ rệt:
“Áo anh sứt chỉ đường tà,Vợ anh chưa có, mẹ già chưa khâu.Áo anh sứt chỉ đã lâu,Mai mượn cô ấy về khâu cho cùng.”
Chàng trai kể lể về hoàn cảnh của mình, mẹ già và còn đơn thân, nhằm mục đích gợi ý cho cô gái là mình vẫn còn “ lẻ bóng”. Vẫn tiếp tục sử dụng cách nói gián tiếp, đầy ý tý song cũng thể hiện rất rõ tấm lòng của người con trai. Câu thơ như những lời đẩy đưa, lời tự tình đầy mặn nồng. Ca dao xưa cũng có những câu thơ mang đầy tính tự tình:
“Ai đi đâu đấy hỡi ai,Hay là trúc đã nhớ mai đi tìm.”
Hay là:
“Ai làm cho đó xa đây,Cho chim chèo bẻo xa cây măng vòi.Anh ơi nghĩ lại mà coi,Tấm lòng em ở gương soi nào bằng.
Xem thêm: Chương Trình Chỉnh Sửa File Pdf Editor, 8 Phần Mềm Chỉnh Sửa File Pdf Miễn Phí Tốt Nhất
”
Tuy là lời tỏ tình nhưng vô cùng kín đáo, vẫn mượn chiếc áo, chàng trai nói những lời ý chỉ về tình cảm của mình và mong muốn có thể kết duyên cùng cô gái, chàng trai đã mến mộ, yêu thầm cô gái từ rất lâu, nhưng có lẽ đến bây giờ mới có đủ can đảm để tỏ tình, nhưng anh chàng vẫn còn rất bất an bởi không biết cô gái có đồng ý hay không. Câu thơ nhẹ nhàng nhưng vẫn đủ để thay nhân vật truyền tải mục đích của mình. Đó là cái hay của ca dao, hoàn toàn là tấm gương phản chiếu tâm hồn, tâm trạng con người, theo cách chân thực nhất, và cũng giản dị nhất.
Những câu thơ cuối là những câu thơ với lời hứa của chàng trai:
“Khâu rồi anh sẽ trả công,Đến khi lấy chồng anh lại giúp cho.Giúp cho một thúng xôi vò,Một con lợn béo, một vò rượu tăm,Giúp cho đôi chiếu em nằm,Đôi chăn em đắp, đôi trằmem đeo.Giúp cho quan tám tiền cheo,Quan năm tiền cưới lại đèo buồng cau.”
Đến lúc này thì ý đồ của chàng trai hoàn toàn được bộc lộ, chàng trai đã mạnh dạn bày tỏ tâm ý của mình cho cô gái. Ta có thể thấy, những vật mà chàng trai hứa sẽ trả công cho cô gái đều là những lễ vật hỏi cưới. Từ “giúp” của chàng trai muốn dụ ý rằng sẽ đưa những món lễ vật này sang nhà để ngỏ ý muốn xin cưới cô gái, nếu cô gái đồng ý thì cả hai sẽ thành vợ thành chồng. Nghệ thuật tỏ tình, thổ lộ của người nông dân biểu hiện trong ca dao, dân ca là sự tinh tế, tế nhị đậm đà bản sắc dân tộc, quê hương. Rõ ràng thoạt nhìn, mạch văn và ý tưởng của bài ca dao như mâu thuẫn. Thế nhưng khi ta hiểu được dụng ý của nhân vật trữ tình thì những lời đối thoại trong bài ca dao chính là sự tinh tế, lớp lang trình tự để đạt đến mục đích cuối cùng. Không có lời đối thoại của khách thể là cô gái, thế những ta tin chắc rằng, trước một tấm lòng như thế, một ngôn ngữ thông minh giàu biểu cảm như thế, cô gái sẽ không thể không chấp thuận.
Hình ảnh của những trầu cau, đĩa xôi, vò rượu gợi nhắc về hình ảnh của đám cưới truyền thống, như thể dự báo trước về cái kết có hậu cho tình cảm của một chàng trai. Lối nói hóm hỉnh, gây cười song vẫn không kém phần lãng mạn.
Xem thêm: Hướng Dẫn Vệ Sinh Máy Tính Đúng Cách Năm 2020, Hướng Dẫn Vệ Sinh Máy Tính Đúng Cách
Ca dao không chỉ là bài thơ mà là một phần hồn của dân tộc, mảng ca dao nói về tình yêu đôi lứa đã góp phần không nhỏ để đưa đôi lứa đến gần với nhau hơn. Giữa những hà khắc của xã hội, những ngăn cách của mẹ cha, ca dao vượt qua mọi rào cản đó để cất lên tiếng hát của tình yêu.